Spelen van sinne vol scoone moralisacien uutleggingen ende bediedenissen op alle loeflijcke consten waer inne men claerlijck ghelijck in eenen spieghel, figuerlijck, poetelijck en retorijckelijck mach aenschouwen hoe nootsakelijck ende dienstelijck die selve consten allen menschen zijn.
Antwerpen, Willem Silvius, 1562
Bibliotheek Koninklijk Conservatorium

Deze rederijkersbundel is een van de oudste toneelwerken die in de conservatoriumbibliotheek bewaard worden. Net zoals de andere waardevolle historische toneelwerken uit de bibliotheek stamt dit werk uit de 'Tooneelbibliotheek Antwerpen' die in 1927 eigendom werd van het conservatorium.

Deze reeks zinnespelen (stichtende toneelspelen waarin allegorische personages als 'Tijd', 'Moed', 'Geldzucht' of 'Dwaze Dolinge' optreden) wordt verlucht door tien paginavolle houtsneden met de blazoenen van de rederijkerskamers die in 1561 deelnamen aan het landjuweel. Dit toneelconcours werd georganiseerd door De Violieren. Deze Antwerpse rederijkerskamer werd opgericht binnen de Antwerpse Sint-Lucasgilde en kreeg haar naam na de overwinning op het landjuweel van Leuven in 1478.

Op 3 augustus 1561 maakten veertien Brabantse rederijkerskamers hun opwachting voor de Antwerpse Keizerspoort. Zij zouden de daaropvolgende weken in de Schelde-metropool deelnemen aan de zevende en laatste wedstrijd van het Brabantse landjuweel. Dit Antwerps concours vormt in velerlei opzichten een mijlpaal in de toneel- en literatuurgeschiedenis van de Nederlanden. Nooit eerder konden zoveel dichters in zo'n korte tijdspanne zo'n verscheidenheid aan genres aan zoveel geïnteresseerden tegelijk presenteren. De door de Antwerpse Violieren georganiseerde wedstrijd is dan ook al van bij het begin omgeven door een aureool van roem. Dat de faam van het Antwerpse landjuweel de woelige zestiende eeuw heeft overleefd, is evenwel grotendeels te danken aan de bundel Spelen van sinne, die koninklijk drukker Willem Silvius in de herfst van 1562 op de markt bracht.

Silvius gaf de spelteksten van het jaar tevoren uit in twee boekdelen: de teksten van het landjuweel in een kwarto van 312 folio's en de teksten van het haagspel (een aansluitende wedstrijd voor dorps- en kleinere stadskamers) in een kwarto van 66 folio's. In totaal telt deze luxueuze dubbeluitgave 378 folio's of zo'n 750 bladzijden. De Antwerpse bundel bevat de meest representatieve productie van de rederijkerij in al haar diversiteit. Er zijn prozateksten, balladen, refreinen, liederen en meer dan vijftig toneelstukken, waaronder 18 'spelen van sinne'. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat landjuweelteksten gepubliceerd werden. Meteen zorgde dat voor de omvangrijkste bundel spelteksten die ons uit het rederijkerstijdvak is overgeleverd. Een verzameling die door zijn volume en verscheidenheid aan literaire genres ook op Europees vlak op eenzame hoogte staat. Opmerkelijk genoeg was er tot voor kort van de editie Silvius geen moderne uitgave beschikbaar. Pas in maart 2007 werd bij het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie de integrale studie-uitgave van de editie Silvius voltooid.

Ruud Ryckaert (wetenschappelijk medewerker Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie - KANTL-CTB)