Makar Grigori Ekmalian, Gezangen uit de liturgie van de Armeense apostolische kerk
Leipzig, Breitkopf & Härtel, 1896
Bibliotheek Koninklijk Conservatorium

Dit boek werd samengesteld door de Armeense componist en koordirigent Makar Grigori Ekmalian (1856-1905). Hij studeerde aan de Gevork'ian Academie in Vagharshapat bij Nikoghayos T'ashchian, die drie volumes met transcripties van Armeense liturgische muziek had gepubliceerd. Daarna volgde Ekmalian lessen bij Nicolai Rimsky-Korsakov aan het conservatorium van Sint-Petersburg. Zijn hele carrière spendeerde hij in Tbilisi, waar hij actief was als componist, muziekleraar en koordirigent. Jarenlang verzamelde en arrangeerde hij volksliederen en liturgische muziek. Zijn bundel liturgische muziek werd in 1892 door de kerkelijke overheden geautoriseerd en vier jaar later in Leipzig gepubliceerd. Deze bundel bevat bewerkingen voor drie- en vierstemmig mannenkoor en voor vierstemmig gemengd koor. De schrijfwijze is overwegend diatonisch en homofoon en de soepele vocale schrijfwijze zorgde voor een grote populariteit. Ekmalian droeg het gezangboek op aan patriarch Georges IV, een groot muziekliefhebber en hervormer van de Armeense kerkmuziek. Bijzonder aan dit reeds opmerkelijke boek is de kleurige opdracht op een ingeplakt perkamenten blad.

Het boek werd door de Fédération révolutionnaire Arménienne (de partij Daschnaktzoutioun) als herinnering aan de Armeense held en medestichter van de partij, Rostom Zorian, geschonken aan de Antwerpse socialist Camille Huysmans. Dat gebeurde in 1919, kort na Zorians dood (de verluchtingen door Chichmanian zijn ook gedateerd in 1919). Huysmans was toen secretaris van de Tweede Internationale, een functie waarin hij vanzelfsprekend vele internationale contacten onderhield. Dit merkwaardige boek was in het bezit van de dochter van de politicus, Sara Huysmans. Zij was jarenlang zeer actief in het culturele leven. Na haar dood in 1983 werd de zangbundel door haar erven aan de bibliotheek geschonken.

Niet te geloven! Een Armeens boek in de bibliotheek van het conservatorium van Antwerpen. Ik was oprecht verbaasd en blij verrast toen er een medewerkster van de bibliotheek me vroeg of ik kon helpen bij de identificatie van dit boek met Armeense liturgische gezangen.
Het boek bestaat uit verschillende zangstukken die tijdens verschillende momenten van de mis worden gezongen. Dat de muziek uit mijn land komt, merk ik als Armeense onmiddellijk. De kleine tertstoonaarden en kleine intervallen, zijn erg typisch voor ons volk, dat in het verleden met veel pijn en verdriet geconfronteerd werd. De vele versieringen en voorslagen herken ik uit de Armeense volksmuziek. Dat het een religieus boek betreft is ook helemaal niet verwonderlijk. In Armenië speelt religie nog een zeer belangrijke rol in het dagelijkse leven. Bovendien is het één van de eerste landen die het christendom erkende als staatsgodsdienst, waardoor de liturgie een heel grote rol heeft gespeeld in de Armeense muziek.

Anna Gasparova (studente piano)