J.F. Lehmann [ed.], Andreae Vesalii Bruxellensis icones anatomicae
München, Bremer, 1934
Bibliotheek Koninklijke Academie voor Schone Kunsten & Ontwerpwetenschappen

Andreas Vesalius of Andreas Van Wesele (1514 - 1564) is van groot belang voor de kennis van de menselijke anatomie. Uniek was dat hij tijdens zijn lessen 'live' dissecties uitvoerde. Zijn publicaties voorzagen de lezers van een zo volledig mogelijke beschrijving van het menselijk lichaam en dit veel gedetailleerder dan de publicaties van zijn voorgangers. Om zijn schetsen en bevindingen uit te werken, werkte hij samen met artiesten zoals vermoedelijk Johannes Stephan van Calcar, een leerling van Titiaan.

Lange tijd waren de houtblokken met deze illustraties zoek, tot ze plots opdoken in een loft in een universiteitsgebouw in München. Deze publicatie van de originele illustraties (uitgezonderd 50 blokken die fotografisch zijn gereproduceerd) van Vesalius' Fabrica, Epitome, en Tabulae Anatomia Sex, is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de bibliotheek van de Universiteit van München en de Academie voor Geneeskunde van New York. In 1943 echter zijn deze houtblokken voor altijd verloren gegaan door bombardementen van de geallieerden.

Het boek oogt als een bibliofiele uitgave, met al de kenmerken daarvan. De afbeeldingen zijn gedrukt op handgeschept papier. Ook de typografie is uiterst verzorgd. De tekeningen van het menselijk lichaam getuigen van een grondige observatie, en van een inzicht in de weergave van volume. Ze zijn trefzeker en helemaal in de geest van Vesalius die duidelijk zeer systematisch te werk ging. In de afbeeldingen in het boek worden bijvoorbeeld sommige organen en botjes in reeksen gepresenteerd. Bij andere prenten wordt het opengesneden menselijk lichaam als een levende gestalte in een dagdagelijkse omgeving geplaatst, een biotoop zoals een dorp op de achtergrond. Dat versterkt het idee van de vergankelijkheid van het bestaan. De notie van vanitas komt helemaal tot uiting bij een bepaalde afbeelding van een geraamte, dat staande mijmert voor een doodskop.

Vreemd genoeg stralen de tekeningen geen macabere sfeer uit, integendeel, een zekere humor is er niet vreemd aan.
Vier prenten tonen een openbare anatomieles. De secties gebeuren in een statig interieur, een rotonde geschraagd door zuilen met Corintische kapitelen. Een verwijzing naar de klassieke oudheid en de renaissance. De studenten verdringen er elkaar om alles goed te kunnen volgen. Zo'n les was toen een gebeurtenis. Vooraan in het boek is een portret van Vesalius opgenomen. Zijn fiere houding en de prachtige kledij die hij draagt illustreren zijn zelfbewustzijn. Een meester in zijn vak. Geneeskunde, tekenkunde en boekdrukkunst sluiten in deze uitgave perfect bij elkaar aan.

Marijke Tanghe (docent modeltekenen)